ข้าว
Rice, Rice plant
ชื่ออื่น: ข้าวเจ้า, ข้าวสาร
ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Oryza sativa Linn.
ชื่อวงศ์: GRAMINEAE
เป็นพืชล้มลุกจำพวกหญ็า ถ้าในตำรับยาเรียกว่า ข้าว, ข้าวสาร, ข้าวเปลือก มักหมายถึงข้าวเจ้า ถ้าจะให้ใช้ข้าวชนิดอื่นจะบอกกำกับมาด้วย ข้าวที่ใช้ทำยา มีหลายชนิด เช่น
สรรพคุณ
- ข้าวงอก เป็นข้าวที่กำลังงอก รสหวาน แก้ไข้ร้อน แก้อ่อนเพลีย
- ข้าวสาร เป็นข้าวที่กระเทาะเปลือกออก สมัยก่อนใช้ซ็อมมือไม่ขัดผิว รสมันหอมหวาน บำรุงร่างกาย แก้ตาฟาง แก้เหน็บชา แช่น้ำตำเป็นแป้ง พอกแก้คุณผี คุณคน แก้บวม แก้ปวด ตำผสมสุราทาแก้ลมพิษผื่นคัน
- รวงข้าว, นมข้าว เป็นข้าวจากรวงที่ยังอ่อน เนื้อในเมล็ดเป็นน้ำ รสหวานมัน บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย
- ข้าวเปลือก นิยมใช้ข้าวเปลือกใหม่ที่ยังมีละอองขาวติดอยู่ แก้กระษัย
- รากข้าว นิยมเก็บจากต้นข้าวอ่อน ที่สูงประมาณ 10 นิ้ว แก้ซางขโมย
- ซังข้าว คือ ตอของต้นข้าวหลังการเก็บเกี่ยว ขับระดู
- ข้าวตัง คือ ข้าวที่แข็งติดก้นหม้อ พอกดูดหนอง ฝี แก้พิษบาดแผล แก้ไข้
- ข้าวตาก คือ ข้าวที่หุงสุกแล้ว นำไปตากแห้ง เอามาคั่ว แก้โลหิต ขับระดู
- ข้าวสารข้างครก คือข้าวสารที่ตกลงข้างครกขณะตำข้าว แก้ซางเด็ก
- ข้าวติดหน้าตะโพน คือ ข้าวที่สุกแล้วนำมาผสมขี้เถ้า ปั้นเป็นก้อนติดหน้าตะโพน แก้ตกเลือด
- น้ำซาวข้าว คือ น้ำที่ได้จาการเอาข้าวสารเจ้ามาล้างก่อนที่จะนำไปหุง รสเย็น ใช้เป็นกระสายยา ถอนพิษผิดสำแดง แก้พิษร้อนใน พิษอักเสบ ฟกบวม แก้ผื่นคัน
- น้ำข้าว คือ น้ำที่ได้จากการหุงข้าวแบบเช็ดน้ำ เมื่อข้าวเริ่มแตกตัว รินเอาน้ำออก นำมารับประทานเป็นอาหารบำรุงร่างกาย แก้ตาฝ้าฟาง และใช้ทำน้ำกระสายยา
