ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Alstonia scholaris (L.) R.Br.

ไม้ยืนต้น ขนาดใหญ่ ลำต้นตรง สูงประมาณ 20-30 เมตร เปลือกต้นหนา สีน้ำตาลปนเทาเข้ม มีน้ำยางสีขาวอยู่ภายใน เนื้อไม้อ่อนแต่เหนียว แตกกิ่งก้านเป็นชั้นๆคล้ายฉัตร

ใบ : เป็นใบเดี่ยวรูปรีแกมรูปไข่กลับ ปลายใบมน โคนใบสอบ สีเขียวเข้มค่อนข้างหนา เป็นมัน ใบออกเป็นกลุ่มช่อบริเวณปลายกิ่ง ช่อหนึ่งมี 7-9 ใบ เรียงรอบก้านใบ

ดอก : ออกเป็นช่อกระจุกแยกแขนงที่ปลายกิ่งแต่ละช่อมีดอกเล็กจำนวนมากสีขาวอมเขียว บานพร้อมกันทั้งต้นตั้งแต่ช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงกุมภาพันธ์ ส่งกลิ่นหอมเย็น ฉุนแรง บางคนอาจไม่ชอบเพราะรู้สึกเหม็นเขียว

ผล : เป็นฝักแบนยาวกว่า 30 เซนติเมตร มีเมล็ดเล็กๆจำนวนมาก ส่วนปลายเมล็ดมีขนปุย สีขาวคล้ายฝ้าย ปลิวไปตามลมช่วยแพร่พันธุ์

วิธีการปลูกและดูแลรักษา : พญาสัตบรรณชอบดินร่วน แสงแดดจัดต้องการน้ำและความชื้นปานกลาง ทนแล้งได้ดีและโตเร็ว อาจพบปัญหาเรื่องศัตรูพืชบ้าง โดยสังเกตที่ผิวใบจะมีลักษณะขึ้นเป็นปมเล็กๆ ซึ่งเกิดจากตัวอ่อนของเพลี้ยไก่แจ้ดูดกินน้ำเลี้ยงที่ใบ ควรเด็ดใบและกิ่งก้านที่เป็นทิ้งไป บ้างก็ใช้วิธีเผาไฟกิ่งหรือยอดใบที่เป็นโรค

ชื่อวงศ์ : APOCYNACEAE

สรรพคุณทางสมุนไพร : เปลือกต้น รสขม ใช้รักษาบิด ท้องร่วง โรคลำไส้ ช่วยให้เจริญอาหาร รักษาโรคผิวหนัง แก้หวัด หลอดลมอักเสบ ช่วยสมานลำไส้ แก้ไข้ แก้ไอ ปวดฟัน รักษาพิษงูกัด เบาหวาน ขับพยาธิไส้เดือน ขับระดู ขับน้ำเหลืองเสีย ขับน้ำนม รักษามาเลเรีย /ดอก แก้ไข้ ตัวร้อน แก้ไข้เหนือ แก้โลหิตพิการ /ใบ แก้ไข้หวัด ไข้ตัวร้อน ใช้พอกดับพิษต่างๆ ใบอ่อนชงดื่มรักษาโรคลักปิดลักเปิด /ยาง ใช้ทำยารักษาอาการไอ เจ็บคอ แก้ไข้ แผลเน่าเปื่อย แก้ปวดหู เป็นยาบำรุงกระเพาะภายหลังเจ็บไข้ /กระพี้ ขับโลหิตให้ตก /ราก ขับผายลมในลำไส้ แก้ไข้ แก้น้ำดีผิดปกติ รักษาโรคมะเร็ง /เนื้อไม้ มีสีขาวอมเหลืองอ่น เนื้ออ่อนหยาบ แต่เหนียว ใช้ทำไม้จิ้มฟัน ทำแท่งดินสอดำ ของเล่นสำหรับเด็ก รองเท้าไม้ ฝักมีด ลูกทุ่นอวน แจว พาย กรรเชียง หีบใส่ใบชา หีบใส่ของ หีบศพ และของตกแต่งบ้าน

ต้นไม้สัญลักษณ์ : คำว่า “พญาสัตบรรณ” มีความหมายมงคลแยกเป็น 3 คำ คือ คำว่า “พญา” หมายถึง ผู้มีอำนาจน่านับถือ น่ายกย่อง ผู้เป็นใหญ่ “สัต” หมายถึง 7 (เจ็ด) และ “บรรณ” หมายถึง ใบไม้ เหตุที่ชื่อพญาสัตบรรณ เพราะเป็นต้นไม่ที่มีขนาดสูงใหญ่ รูปทรงสง่า ดูมั่นคง และน่าเกรงขามดั่งพญา พุ่มไม้เป็นชั้นๆ คล้ายฉัตร ทั้งใบของต้นพญาสัตบรรณยังออกเป็นช่อ ช่อหนึ่งมี 7 ใบเรียงรอบก้านใบ และดอกก็ยังออกเป้นกลุ่ม โดยช่อหนึ่งๆจะออกประมาณ 7 กลุ่ม นอกจากนี้สัตบรรณหรือฉัตรบรรณยังมีความหมายถึงเครื่องสูงชนิดหนึ่ง มีรูปคล้ายร่มซ้อนกันขึ้นไปเป้นชั้น อาจมี 3,5,7 หรือ 9 ชั้น ใช้เป็นเครื่องประดับเกียรติยศในขบวนแห่งานพระราชพิธีอีกด้วย พญาสัตบรรณจึงเป็นไม้มงคลนามอีกชนิดหนึ่งที่นิยมปลูกเพื่อเป็นสิริมงคลทางทิศเหนือขอบ้าน คนโบราณเชื่อว่า หากบ้านใดปลูกไว้จะทำให้คนในบ้านมีเกียรติ เป็นที่เคารพนับถือและได้รับการยกย่องจากคนทั่วไป พญาสัตบรรณเป็นพันธุ์ไม้พระราชทาน เพื่อปลูกเป็นมงคลประจำจังหวัด สมุทรสาคร

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

นิเวศวิทยา : มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบทั่วไปในป่าเบญจพรรณทางภาคเหนือและป่าดิบชื้นภาคใต้ รวมถึงภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย