เอื้องหมายนา (Indian Head Ginger)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์Costus speciosus, หรือ Cheilocostus speciosus

ชื่อวงศ์ : Costaceae

เป็นไม้ล้มลุก อายุหลายปี ลำต้นใต้ดินเป็นเหง้าทอดเลื้อย ลำต้นเหนือดินเป็นลำชูตั้งขึ้น สีแดงเรื่อ

ใบ : รูปไข่ ออกเวียนรอบต้น ปลายแหลม

ดอก : ช่อดอกออกที่ปลายยอด ดอกสีขาว กลีบสีขาวสวยงามเป็นส่วนของเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันและเปลี่ยนรูปเป็นกลีบประดับ ส่วนกลีบดอกขนาดเล็กไม่เด่นชัด

ผล : ผลเป็นฝักสีแดงอัดกันแน่นในช่อ ปลายผลมีจะงอยแหลม ภายในมีเมล็ดสีดำจำนวนมาก

ประโยชน์ : หน่ออ่อนต้มกินกับน้ำพริก หรือใส่ในแกงส้ม แกงเลียง ช่วยให้เจริญอาหาร มีมากในฤดูฝน แต่ไม่ควรกินสด เพราะจะทำให้ท้องร่วงและอาเจียนได้

สรรพคุณทางสมุนไพร : ด้านสมุนไพร เหง้าช่วยขับปัสสาวะ แก้บวมน้ำ แก้ตกขาว แก้อักเสบและติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ขับพยาธิ รากช่วยขับพยาธิ ขับปัสสาวะ แก้ไอ ผดผื่นคัน นิยมปลูกเป็นไม้ประดับในบ้านกันมาก

การขยายพันธุ์ : เอื้องหมายนาปลูกเลี้ยงง่าย ชอบดินร่วน ระบายน้ำดี มีแสงแดดครึ่งวัน ขยายพันธุ์ด้วยการแยกหน่อมาปลูกใหม่ ไม่นานก็จะเจริญเติบโตต่อได้

นิเวศวิทยา : เป็นพรรณไม้พื้นล่างที่พบทั่วทุกภาคของไทย ตามป่าเบญจพรรณและป่าสนเขาที่ชุ่มชื้น

มันขี้หนู


ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Plectranthus  rotundifolius  (Poir.)  Spreng.

ชื่อวงศ์ : Lamiaceae

เป็นไม้ล้มลุก อายุหลายปี มีรากสะสมอาหารใต้ดิน ทุกส่วนของต้นอวบน้ำ ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยมและทอดเลื้อย ในธรรมชาติพบปลูกในภาคใต้ของไทย

ใบ : รูปกลมแกมรูปไข่ ออกตรงข้ามสลับตั้งฉากกัน ขอบใบหยักมน

ดอก : ช่อดอกออกที่ปลายยอดชูตั้งขึ้นสูง ดอกสีขาวอมม่วงอ่อน ไม่ค่อยติดผล

ประโยชน์ : เป็นผักที่ชาวใต้นิยมนำหัวใต้ดินมาใส่ในแกงส้ม แกงเหลือง แกงไตปลา หรือต้มจิ้มเกลือ น้ำตาล เป็นขนม บ้างก็นำมาหุงกับข้าวสวย หรือกินสด รสมัน ให้แคลเซียมและฟอสฟอรัสค่อนข้างสูง มีให้กินมากในช่วงฤดูฝน ในอินโดนีเซียจะนำหัวแก่มาบดละเอียด ปรุงอาหารแทนมันฝรั่ง แป้งในหัวนำมาอัดเป็นเม็ดใช้ประกอบอาหารได้

สรรพคุณทางสมุนไพร : ในแอฟริกาใช้หัวแก้ท้องเสียที่เกิดจากการติดเชื้อ และแก้โรคตาบางชนิด

การขยายพันธุ์ : มันขี้หนูปลูกเลี้ยงง่าย ชอบดินร่วน ระบายน้ำดี มีอินทรียวัตถุสูง แสงแดดตลอดวัน ขยายพันธุ์ด้วยการนำหัวย่อยเล็ก ๆ มาปลูกใหม่ในช่วงฤดูร้อน ไม่นานก็จะผลิใบเจริญเติบโตต่อไป อาจมีแมลงกัดกินใบบ้าง เมื่อหัวมีขนาดใหญ่ ใบจึงเริ่มเหี่ยว ควรขุดหัวขึ้นไม่ควรปล่อยทิ้งไว้ เพราะจะเน่าเสียได้