ชื่ออื่น: กำลังช้างสารเถา, โนรา, กาซองวาเซอะ (ใต้), กำลังช้างสาร, พญาช้างเผือก

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Hiptage cancans Hook.f., H. benghalensis (Linn.) Kurz. MALPIGHIACEAE

เป็นไม้เถายืนต้นขนาดย่อม สูงประมาณ 8 เมตร

ใบ: ใบเดี่ยว เว้ากลางใบลึกจนเกือบเป็นใบแฝด คล้ายใบกาหลง เนื้อใบค่อนข้างหนามีขน ขอบมีขนสีทองเป็นเส้นโดยรอบ

นิเวศวิทยา: เกิดตามป่าดงดิบเขา ป่าเบญจพรรณทั่วไป

สรรพคุณ

• เนื้อไม้ รสมันร้อนขื่น บำรุงธาตุ แก้อ่อนเพลีย บำรุงโลหิต บำรุงเส้นเอ็น เป็นยาอายุวัฒนะ

ชื่ออื่น: ลุ่มนก, ตะลุ่มนก, หลุมนก (ใต้), น้ำนอง

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Salacia chinensis Linny. CELASTRACEAE

เป็นไม้เถายืนต้นขนาดใหญ่ เนื้อไม้สีแดงเรื่อๆ มีเส้นวงสีดำ ซ้อนกัน 7-9 ชั้น

ใบ: ใบเดี่ยวรูปหอก ปลายและโคนแหลม ลักษณะเหมือนเถาตาไก้ (ตาไก่) แต่วงรอบต้นตาไก้จะห่างกว่า และไม่ถึง 7 ชั้น เนื้อกำแพงเจ็ดชั้นจะแน่นและเข้มกว่า

นิเวศวิทยา: เกิดตามป่าเบญจพรรณและป่าละเมาะทั่วทุกภาค

การขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

• เถา รสเมาเบื่อฝาดสุขุม ต้มหรือดองสุราดื่ม บำรุงโลหิต ฟอกโลหิต แก้โลหิตเป็นพิษทำให้ร้อน แก้ปวดตามข้อ แก้ไขข้อพิการ เข้าข้อ แก้ประดง ขับผายลม ฟอกและขับโลหิตระดู
• ราก รสเมาเบื่อฝาด ต้มหรือดองสุราดื่ม ขับโลหิตระดู บำรุงโลหิต ดับพิษร้อนของโลหิต

Rhubarb

ชื่ออื่น: ตั้วอึ้ง (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Rheum palmatum Linn. POLYGONACEAE

เป็นไม้พุ่ม ใบดกหนาเป็นแฉกคล้ายใบองุ่น ต้นสูง 3 เมตร ใช้รากของต้นที่มีอายุ 3 ปี นำมาปลอกเปลือกผึ่งให้แห้ง เรียกว่า โกฐน้ำเต้า ขึ้นในประเทศจีน อินเดีย ธิเบต และรัสเซีย

สรรพคุณ

• รสฝาดมันสุขุม บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ อาหารไม่ย่อย ระบายท้อง รู้ถ่ายรู้ปิดเอง แก้ท้องเสีย ขับลมในลำไส้ ขับปัสสาวะและอุจจาระให้เดินทางสะดวก แก้ตาเจ็บ แก้ริดสีดวงทวาร เป็นยาระบายที่ดี ไม่มีฤทธิ์ระคายเคืองลำไส้ และยังช่วยสมานลำไส้ได้อีกด้วย

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ส่งมาจากจีนและอินเดีย เหมือนรากชะเอมเทศ แต่ดูเหี่ยวย่น ผิวสำน้ำตาลไหม้ออกดำ เนื้อเหมือนชะเอมเทศ

สรรพคุณ

• ราก รสสุขุม แก้ลมแก้คลื่นเหียน แก้ดีพิการ แก้ปวดหัวตัวร้อนนอนสะดุ้ง แก้ริดสีดวงทวาร ขับลมในลำไส้

Picorrhiza

ชื่ออื่น: โอ่วไน้ (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Picrorhiza kurroa Benth. SCROPHULARIACEAE

เป็นรากไม้ชนิดหนึ่ง ลักษณะและขนาดคล้ายกับหางหนู มะพร้าวตากแห้ง มีข้อคล้ายเหง้าตะไคร้เผาไฟสีน้ำตาลไหม้ เนื้อในสีดำ มีจุดสีขาวเล็กน้อย มาจากประเทศจีน

สรรพคุณ

• ราก รสขม แก้ไข้ซึ่งมีอาการสะอึก แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบ แก้เสมหะเป็นพิษ

Artemisia

ชื่ออื่น: โกฐจุฬาลำพา, พิษนาด (ราชบุรี), แซไหง, ไง่เฮียะ (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Artemisia vulgaris Linn. COMPOSITAE

เป็นต้นไม้ขนาดเล็ก ต้นและใบคล้ายผักชี ดอกสีขาว ส่งมาจากอินเดีย มีปลูกในประเทศไทยบ้าง แต่สรรพคุณอ่อนกว่าของอินเดีย

สรรพคุณ

• ทั้งต้น รสสุขุมหอมร้อน แก้ไข้เจลียง (ไข้ที่มีเมล็ดผื่นตามตัว เช่น ไข้หัด สุกไส ดำแดง เป็นต้น) แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้หืด แก้ไอ แก้ไข้จับ เป็นยาเร่งประสาท ส่วนกลางเหมือนการบูร ขับลม แก้ตกเลือด ตำพอกแก้ลม แก้ช้ำใน แก้ปวดเมื่อยรูมาติก แก้บิด แก้ปวดท้องหลังคลอด แก้ระดูมามากเกินไป