Galangal, Greater Galangal, False Galangal

ชื่ออื่น: กฏุกโรหินี, ข่าใหญ่, ข่าหลวง, ข่าหยวก (เหนือ), เสะเออเคย, สะเอเชย (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), ข่าตาแดง (กลาง)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Alpinia siamensis K.Schum. (ข่าใหญ่), A.galanga Swartz. (ข่า), Languas galanga (Linn.) Stuntz. (ข่าตาแดง)

ชื่อวงศ์: ZINGIBERACEAE

เป็นพืชล้มลุกจำพวกเหง้า เหง้าใหญ่ขาวอวบ ต้นสูงประมาณ 2 เมตร

ใบ: ใบรูปใบพายปลายแหลม ยาว 20-50 ซม. ขอบเรียบ มีขนเล็กน้อย ก้านใบสั้น มีกาบใบหุ้มลำต้นบนดิน

ดอก: ดอกช่อออกที่ยอด ยาว 15-30 ซม. ดอกขนาดเล็ก สีขวอมเขียว อยู่กันอย่างหลวมๆ

ผล: ผลกลมรีขนาด 1 ซม. สีแดงส้ม แก่จัดสีดำ มีเมล็ด 2-3 เมล็ด

*ข่าตาแดง เหมือนกับข่าทั่วไป แต่ต้นเล็กกว่าเล็กน้อย โคดต้นสีแดง หน่อออกใหม่และตาสีแดง รสและสรรพคุณมีฤทธิ์แรงกว่าข่าธรรมดา

นิเวศวิทยา: เกิดตามป่าดงดิบเขาทั่วไป

สรรพคุณ

• ใบ รสเผ็ดร้อน ฆ่าพยาธิ กลากเกลื้อน ต้มอาบ แก้ปวดเมื่อยตามข้อ
• ดอก รสเผ็ดร้อน แก้กลากเกลื้อน
• ผล รสเผ็ดร้อนฉุน ช่วยย่อยอาหาร แก้ปวดท้อง แก้คลื่นเหียนอาเจียน ท้องอืดเฟ้อ แก้บิดมีตัวและไม่มีตัว
• หน่อ รสเผ็ดร้อนหวาน แก้ปวดท้อง จุกเสียดแน่น ขับลมให้กระจาย แก้ฟกบวม แก้พิษ แก้บิด แก้ตกโลหิต แก้ลมป่วง แก้กลากเกลื้อน ขับน้ำคาวปลา แก้สันนิบาตหน้าเพลิง ตำกับมะขามเปียกและเกลือให้สตรีรับประทานหลังคลอด ขับเลือดน้ำคาวปลา ขับรก
• ต้นแก่ รสเผ็ดร้อนซ่า ตำผสมน้ำมันมะพร้าว ทาแก้ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อตามข้อ แก้ตะคริว
• ราก รสเผ็ดร้อนปร่า ขับเลือดลม ให้เดินสะดวก แก้เหน็บชา แก้เสมหะและโลหิต

 

 

ชื่ออื่น: คะเม็ง, ห้อมเกี้ยว, ล้อม (เหนือ), ใบลบ (ใต้), กะเม็งตัวเมีย, หญ้าสับ (เหนือ), บั้งกีเช้า (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Eclipta Alba (L.) Hassk

ชื่อวงศ์: COMPOSITAE

เป็นไม้ล้มลุก

ลำต้น: ตั้งตรง สูงประมาณ 1-2 ฟุต

ใบ: ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกัน เป็นคู่ๆรูปหอกแคบยาวเรียว ริมใบหยักฟันเลื่อย ผิวเกลี้ยง ไม่มีก้าน ปลายแหลม

ดอก: ดอกช่ออัดกันแน่นเป็นกระจุกรูปหัวแหวนทรงกลม สีขาว

ผล: รูปลูกข่างสีดำ ปลายมีระยางค์เป็นเกล็ดยาว 3 มม.

นิเวศวิทยา: เกิดตามที่ลุ่มชื้นแฉะ ที่รกร้างว่างเปล่า ตามไร่นาทั่วไป

ขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

• ต้น รสขมเฝื่อนเย็น แก้ลมให้กระจาย แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ แก้โลหิตซึ่งทำให้ร้อน ห้ามเลือด บำรุงโลหิต แก้โรคโลหิตจาง แก้ไอเป็นเลือด อาเจียนเป็นเลือด ปัสสาวะเป็นเลือด อุจจาระเป็นเลือด แก้ไอกรน แก้ริดสีดวงทวาร แก้เจ็บคอ ใช้ทาพอกแก้ผื่นคัน แก้ฝีพุพอง รักษาแผลตกเลือด
• ใบ รสขมเฝื่อน เป็นยาถ่าย ทำให้อาเจียน แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้จุกเสียดแน่น
• ราก รสขมเฝื่อน ขับลมในลำไส้ แก้อาเจียนเป็นเลือด บำรุงร่างกาย แก้โรคตับและม้ามพิการ ใช้ทาแผลฆ่าเชื้อ
• ดอก รสขมเฝื่อน แก้ดีซ่าน เป็นยาชาเฉพาะที่ ระงับปวด เคี้ยวอม แก้ปวดฟัน
• ลูก รสขมเฝื่อน ขับผายลม

ชื่ออื่น : กระเจี๊ยบขาว, กระเจี๊ยบ, มะเขือมอญ, มะเขือทะวาย, มะเขือพม่า, มะเขือละโว้, มะเขือมื่น

ชื่ออังกฤษ : Okra, Lady’s finger, Gumbo

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Abelmoschus esulentus (L.) Moench.

ชื่อวงศ์ : MALVACEAE

เป็นไม้ล้มลุก สูงประมาณ 1-2 เมตร

ใบ : ใบโตหยักลึก มีขนคลุม มีขนคลุม

ดอกสีเหลืองโต ลูกกลมยาว โคนตรงปลายแหลม เป็นจีบ มีขนรอบ

ผล : เมื่อแก่จะแตกออกเป็น เมล็ดกลม สีดำ

นิเวศวิทยา : ปลูกได้ในประเทศเขตร้อนทั่วไป

สรรพคุณทางยา :

• ผล รสหวานเย็น บดเป็นผง ชงน้ำร้อน หรือปั้นเม็ด รับประทานรักษาแผลในกระเพาะอาหาร
• สารสำคัญ มี สารเพกทินและเมือก

การขยายพันธุ์ : ด้วยเมล็ด

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Butomopsis latifolia (D. Don) Kunth

ชื่อวงศ์ : LIMNOCHARITACEAE

เป็นไม้ล้มลุก ต้นสูงได้ถึง 1 เมตร

ใบ : คล้ายรูปใบพายสมชื่อ แผ่นใบมีนวลสีขาวปกคลุม

ดอก : ช่อดอกออกจากซอกกาบใบชูตั้งขึ้น ดอกย่อยเรียงเป็นกระจุกต่าง ๆ กันเป็นชั้น ทยอยบานจากโคนไปยังปลายช่อ ดอกสีขาว มี 3 กลีบบอบบาง เมื่อผลิบานหมดแล้วจะติดผลและตายไป

ประโยชน์ : ชาวอีสานนิยมเก็บยอดและช่อดอกอ่อนที่ยังไม่บานมากินเป็นผักสด หรือลวกกินกับน้ำพริก ลาบ หรือใส่ในแกงหน่อไม้ มีมากในฤดูฝน

การขยายพันธุ์ : ผักพายชอบดินเหนียวชุ่มชื้น มีน้ำสะอาดตื้น ๆ ประมาณ 15 ซม. ขยายพันธุ์ด้วยการแยกกอมาปลูกใหม่ หรือซื้อที่มีขายในท้องตลาดมาลองปักในดินเหนียว ใส่ในอ่างบัวที่มีน้ำตื้น ๆ ไม่นานก็จะแตกราก ผลิดอก และติดเมล็ดได้ เมื่อต้นตาย ถ้ามีเมล็ดร่วงหล่นอยู่บ้าง พอถึงฤดูฝนก็จะงอกและเติบโตใหม่

นิเวศวิทยา : วัชพืชน้ำที่ในปัจจุบันไม่ค่อยพบเห็นมากนัก