โกฐน้ำเต้า

Rhubarb

ชื่ออื่น: ตั้วอึ้ง (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Rheum palmatum Linn. POLYGONACEAE

เป็นไม้พุ่ม ใบดกหนาเป็นแฉกคล้ายใบองุ่น ต้นสูง 3 เมตร ใช้รากของต้นที่มีอายุ 3 ปี นำมาปลอกเปลือกผึ่งให้แห้ง เรียกว่า โกฐน้ำเต้า ขึ้นในประเทศจีน อินเดีย ธิเบต และรัสเซีย

สรรพคุณ

  • รสฝาดมันสุขุม บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ อาหารไม่ย่อย ระบายท้อง รู้ถ่ายรู้ปิดเอง แก้ท้องเสีย ขับลมในลำไส้ ขับปัสสาวะและอุจจาระให้เดินทางสะดวก แก้ตาเจ็บ แก้ริดสีดวงทวาร เป็นยาระบายที่ดี ไม่มีฤทธิ์ระคายเคืองลำไส้ และยังช่วยสมานลำไส้ได้อีกด้วย

โกฐกักกรา

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ส่งมาจากจีนและอินเดีย เหมือนรากชะเอมเทศ แต่ดูเหี่ยวย่น ผิวสำน้ำตาลไหม้ออกดำ เนื้อเหมือนชะเอมเทศ

สรรพคุณ

  • ราก รสสุขุม แก้ลมแก้คลื่นเหียน แก้ดีพิการ แก้ปวดหัวตัวร้อนนอนสะดุ้ง แก้ริดสีดวงทวาร ขับลมในลำไส้

โกฐกะกลิ้ง, แสลงใจ

Button Seed, Dog Button, Nux Vomica

ชื่ออื่น: โกฐกักกลิ้ง, กะจี้, เบ๊ไจ๊จี๊ (จีน), แสลงโทน, แถลง,แสงเบือ (โคราช), ว่านไฟต้น, ตูมกาแดง

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Strychnos nux-vomica Linn. STRYCHINACEAE

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบกว้าง 2 นิ้ว ยาว 3 นิ้ว มีเส้นตาม ยาว 3 เส้น ใบดกทึบ ออกดอกในเดือน ก.ย.-ต.ค.

เปลือกต้น: สีเหลืองอมแดง เนื้อคล้ายไม้พญามือเหล็ก

ดอก: ดอกช่อมีขนาดเล็ก

ผล: ผลกลมโตเหมือนลูกมะตูม

เมล็ด: เมล็ดกลมแบนขนาดประมาณ 1 ซม. ลักษณะคล้ายยางรถยนต์ สีเทาเหลือบขาว หรือสีสวาท เมล็ดที่แก่จัดและแห้ง เรียกว่า โกฐกะกลิ้ง Nux Vomica

นิเวศวิทยา: ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไปในเขตร้อน

สรรพคุณ เป็นยาอันตราย การนำมาทำเป็นยาจะต้องฆ่าฤทธิ์เสียก่อน ตามกรรมวิธีตามหลักเภสัชกรรม

  • ใบ รสเมาเบื่อ ตำพอกแก้แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง
  • เมล็ด รสเมาเบื่อขมจัด บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจให้เต้นแรง แก้อัมพาต แก้อิดโรย แก้ไข้เจริญอาหาร ขับน้ำย่อย กระตุ้นประสาทส่วนกลาง บำรุงประสาท หูตาจมูก บำรุงเพศของบุรุษ บำรุงกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร ลำไส้ ให้แข็งแรง แก้โรคอันเกิดจากปากคอพิการ ขับพยาธิ ขับปัสสาวะ แก้พิษงู พิษตะขาบแมลงป่อง แก้ลมกระเพื่อมในท้อง แก้คลื่นเหียน แก้ลมพานไส้ แก้ริดสีดวงทวาร แก้โลหิตพิการ ทำให้ตัวเย็น ขับลมในลำไส้ แก้หนองใน แก้ไตพิการ แก้เหน็บชา แก้เนื้อชา แก้กระษัย ปวดเมื่อย
  • พิษ ส่วนของต้นและเมล็ดทั้งหมด เป็นยาอันตราย ทำให้กล้ามเนื้อกระตุก ขาสั่น ชัก หัวใจเต้นแรง ขากรรไกรแข็งและตายได้

โกฐพุงปลา

Myrobalan Gall, Terminalia Gall

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Terminalia chebula Retz. COMBERTACEAE

เป็นพืชวัตถุ เป็นก้อนแข็งได้จากใบและยอดอ่อนของต้นเสมอไทย เป็นกระเปาะคล้ายพุงของปลา ขนาดเท่านิ้วมือ มีขั้วคล้ายขั้วดี ผิวสีน้ำตาลอมเขียว

สรรพคุณ

  • รสฝาด แก้โรคอุจจาระธาตุ ลงแดง อติสาร แก้บิดมูกเลือด

โกฐก้านพร้าว

Picorrhiza

ชื่ออื่น: โอ่วไน้ (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Picrorhiza kurroa Benth. SCROPHULARIACEAE

เป็นรากไม้ชนิดหนึ่ง ลักษณะและขนาดคล้ายกับหางหนู มะพร้าวตากแห้ง มีข้อคล้ายเหง้าตะไคร้เผาไฟสีน้ำตาลไหม้ เนื้อในสีดำ มีจุดสีขาวเล็กน้อย มาจากประเทศจีน

สรรพคุณ

  • ราก รสขม แก้ไข้ซึ่งมีอาการสะอึก แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบ แก้เสมหะเป็นพิษ

โกฐกระดูก

Costus

ชื่ออื่น: บักเฮียว (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Saussurea lappa Clark. COMPOSITAE

เป็นรากสะสมอาหารของต้นไม้สนิดหนึ่ง ผิวนอกเป็นร่องๆไขว้ไปมาคล้ายร่างแหโดยรอบ ทรงกลมยาวสีน้ำตาลไหม้ เนื้อเป็นรูปรัศมี มีรูพรุนๆ มาจากประเทศจีนและอินเดีย ที่มาจากอินเดียมีสรรคุณดีกว่า

สรรพคุณ

  • ราก รสมันสุขุมหอม แก้ลมในกองเสมหะ (ลมที่มักเกิดในตอนเช้า) บำรุงกระดูก

โกฐจุฬาลัมพา

Artemisia

ชื่ออื่น: โกฐจุฬาลำพา, พิษนาด (ราชบุรี), แซไหง, ไง่เฮียะ (จีน)

ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Artemisia vulgaris Linn. COMPOSITAE

เป็นต้นไม้ขนาดเล็ก ต้นและใบคล้ายผักชี ดอกสีขาว ส่งมาจากอินเดีย มีปลูกในประเทศไทยบ้าง แต่สรรพคุณอ่อนกว่าของอินเดีย

สรรพคุณ

  • ทั้งต้น รสสุขุมหอมร้อน แก้ไข้เจลียง (ไข้ที่มีเมล็ดผื่นตามตัว เช่น ไข้หัด สุกไส ดำแดง เป็นต้น) แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้หืด แก้ไอ แก้ไข้จับ เป็นยาเร่งประสาท ส่วนกลางเหมือนการบูร ขับลม แก้ตกเลือด ตำพอกแก้ลม แก้ช้ำใน แก้ปวดเมื่อยรูมาติก แก้บิด แก้ปวดท้องหลังคลอด แก้ระดูมามากเกินไป