เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 30 เมตร ไม่ผลัดใบ ลำต้นตรง มีเปลือกเรียบ เนื้อไม้หยาบอ่อน สีขาวมีเสี้ยน ใบเดี่ยว สีเขียวเข้ม เรียบเป็นมัน ดอกช่อเล็กๆ ออกเป็นกระจุกตามง่ามใบ กลีบดอกย่อย มี 5 กลีบ สีเหลืองงอมขาวดก กลิ่นหอมฉุน ผลแบนรูปรี เกิดอยู่ตามป่าดงดิบชื้น มีมากทางภาคตะวันออก จังหวัดจันทบุรี, ตลาด, สระแก้ว ฯลฯ ปัจจุบันมีสวนเกษตรของเอกชน ทำการเพาะกล้าไม้กฤษณาขาย ราคาตั้งแต่ 24-300 ตามขนาดกล้า ไม้กฤษณาในปัจจุบันในประเทศมีน้อยมาก ต้องนำเข้าจากเขมร, ลาว, เวียดนาม กฤษณา ที่ใช้ปรุงยากันถ้าอย่างดีก็มีแก่นสารสีเข้มติดบ้างเล็กน้อยเท่านั้น เพราะเนื้อไม้ที่มีสำน้ำตาลเข้มถึงดำกลิ่นหอมนั้นราคากิโลกรัมละหลายหมื่นบาทเราส่งนอกหมด เนื้อไม้หอกเกิดจาก การที่ต้น กฤษณาได้รับบาดเจ็บ อาจเกิดจากแมลงหรือการตัดฟัน ทำให้มีการขับสารน้ำมันหอมออกมาพอกตรงรอยบาดแฟลเมื่อนานเข้าจะหนาขึ้นไปเรื่อยๆ ทำให้เปลี่ยนจากเนื้อไม้ที่เบา หนักมากขึ้น บางต้นเกิดเป็นแท่งใหญ่บางต้นไม่มีเลย ต้นกฤษณาตามธรรมชาติ ไม่ได้ให้เนื้อไม้หอมเหมือนกันทุกต้น สมัยก่อนมีการตัดฟันต้นกฤษณาทิ้งไว้ค้างปี เมื่อเนื้อไม้ผุจะมาเก็บหาเนื้อไม้หอมไปขาย ชาวฮินดูนิยมนำมาจุดไฟให้กลิ่นหอม

ใบ : เดี่ยวรูปรีหรือรูปไข่กลับ โคนใบมน ปลายใบเรียวแหลม ใบเป็นมัน

ดอก : มีขนาดเล็ก ออกเป็นช่อตามง่ามใบและปลายกิ่ง สีขาว ยามออกดอกตกเต็มต้น ให้กลิ่นหอมฉุนมาก

ผล : รี ปลายมน เปลือกแข็ง

เนื้อไม้ : สีขาวนวล ไม่มีกลิ่นหอม ต่อเมื่ออายุของต้นกฤษณามากกว่า 20 ปีขึ้นไปจึงเกิดเชื้อราขึ้นในเนื้อไม้ ทำให้ไม้มีสีเข้ม และเมื่ออายุของต้นกฤษณาถึง 50 ปีเมื่อไร เมื่อนั้นจะได้กลิ่นหอมของกฤษณาทั้งต้น

วิธีการปลูกและดูแลรักษา : กฤษณามักขึ้นตามที่ชุ่มชื้นในป่าดงดิบ ตามแนวป่า ปลูกง่าย ไม่ต้องดูแลเอาใจใส่มากเหมือนผลไม้ แต่กว่าจะโตจนนำมาใช้ประโยชน์และผลิตสารหอมได้ต้องใช้เวลานานอย่างน้อย 5 ปีขึ้นไป

ชื่อวงศ์ : Thymelaeaceae

สรรพคุณทางสมุนไพร : เนื้อไม้ ที่มีคุณภาพดีต้องมีกลิ่นหอม เนื้อไม้เป็นสีดำเข้ม จึงนำมาใช้ทำยาแก้อาเจียน ท้องร่วง วิงเวียนศีรษะ แก้กระหายน้ำ แก้ปวดตามข้อ แก่นไม้ ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต รักษาโรคลม หน้ามืด บำรุงตับและปอดให้แข็งแรง เมล็ด นำมาสกัดน้ำมัน แก้โรคมะเร็ง โรคเรื้อน คนในแถบมลายูใช้ไม้กฤษณาหอมเป็นส่วนผสมในเครื่องสำอางและใช้รักษาโรคผิวหนังหลายชนิด ชาวฮินดูใช้ผงไม้หอมกฤษณาโรยบนเสื้อผ้าหรือบนร่างกายเพื่อฆ่าหมัดและเหา ตำราจีน กฤษณาจัดเป็นยาชั้นดี บำรุงหัวใจ แก้หอบหืด เสริมสมรรถภาพทางเพศ แก้โรคปวดบวมตามข้อ รักษาโรคกระเพาะอักเสบ ขับลม ชาวยุโรปใช้ไม้กฤษณามาปรุงแต่งทำน้ำหอม ชาวอาหรับนิยมใช้น้ำมันหอมจากกฤษณาทาตัวเป็นเครื่องประทินผิว ป้องกันแมลงกัดต่อย ส่วนกากที่เหลือนำไปทำธูปหอมหรือยาหอม

ต้นไม้สัญลักษณ์ : คำว่า “กฤษณา” มีความหมายเกี่ยวข้องถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์เบื้องสูงและเทพเจ้าในศาสนาฮินดู เนื่องจากเป็นชื่อชายาของปาณฑพทั้งห้าในมหากาพย์ มหาภารตยุทธ บางตำรากฤษณาหรือกฤษณะยังหมายถึง “ดำ” และมีความหมายถึงชื่อของพระกฤษณะ กฤษณาเป็นไม้พื้นเมืองที่เก่าแก่ที่สุดของประเทศไทย ไม้กฤษณาเป็นไม้เนื้อหอมที่เลื่องชื่อในบรรดาพรรณไม้หอมทั้งหมดและมีคุณภาพดีที่สุด คือ สีดำสนิท หนัก และจมน้ำ เมื่อเผาแล้วเกิดกลิ่นหอม สูดดมแล้วเกิดกำลังวังชา และถือเป็นไม้มงคงในพิะ๊กรรมของศาสนาอิสลาม ในสุเหร่าหรือตามบ้านอภิมหาเศรษฐี หรือใช้ต้อนรับแขกพิเศษ

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด นำเมล็ดที่เก็บมาใหม่ๆ เพาะในกระบะทรายโดยเอาหัวขึ้น รดน้ำเช้า – เย็น เมล็ดจะงอกใน 1-2 สัปดาห์ การงอกของเมล็ดจะงอกได้ดี เมื่อเพาะเก็บมาไม่เกิน 1 สัปดาห์ และจะลดลงไปเรื่อยๆ อาจไม่งอกเลย ในระยะ 1 เดือน เมื่อกล้าไม้โตพอควร จึงย้ายลงถุงย้ายไปไว้ในเรือนเพาะชำที่มีแดดรำไร เมื่อกล้าตั้งตัวดีแล้วย้ายไปปลูก หรือเปลี่ยนถุงชำตามขนาดของกล้า เก็บไว้ปลูก การปลูกจะต้องเตรียมดินให้สามารถรักษาความชื้นไว้ได้ดี เพราะกฤษณา เป็นพืชที่ชอบความชุ่มชื้นแต่ไม่แฉะ ระยะต้นห่างกันประมาณ 2-4 เมตร และให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ

นิเวศวิทยา : มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม

ไม่พุ่มไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง 6 เมตร เรือนยอดแน่นทึบ ลำต้นเปลาตรงแตกกิ่งก้านต่ำ เปลือกนอกเรียบสีเทา เปลือกในสีน้ำตาลอมแดง

ใบ : เดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนาน รูปไข่กลับ หรือรูปหอก มีขนาด 4-8 x 8-22 ซม. มีกลิ่น ไม่มีหูใบ ขอบใบเรียบเป็นคลื่นหรือหยักโค้งเล็กน้อย ปลายใบแหลม ฐานใบมนและเว้าเล็กน้อย ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน หลังใบสีเขียวเข้ม ท้องใบสีขาวนวล เส้นแขนงใบ 10-12 คู่ ก้านใบยาว ประมาณ 0.4 ซม.

ดอก : ออกเดี่ยว ๆ ที่ง่ามใบ ดอกห้อยลง มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปสามเหลี่ยมขนาด 4-6 x 4-5 มม. สีเขียว มีขนสั้นสีขาวปกคลุม กลีบดอก 3 กลีบ ขอบกลีบเชื่อมติดกันตลอดแนว กลีบบิดเวียนสีเหลือง เกสรเพศผู้สีชมพูอ่อน ขนาดเล็กจำนวนมากอัดเป็นวงกลม ล้อมรอบเกสรเพศเมีย ก้านดอกยาว 2-2.5 ซม.

ผล : แบบผลกลุ่ม จำนวน 10-15 ผลย่อย ออกจากจุดเดียวกัน แต่ละผลคอดเว้า 1-6 ข้อ ผลแก่มีสีแดง เนื้อฉ่ำน้ำ เมล็ดรูปขอบขนานสีน้ำตาลขนาด 0.4 x 0.6 มม.

ระยะเวลาออกดอก ออกผล เดือนมีนาคม – กันยายน

ชื่อวงศ์ : Annonaceae

ประโยชน์ : ดอกสวยงาม สามารถนำมาปลูกเป็นไม้ประดับได้ดี ผลเป็นอาหารให้กับสัตว์ป่า ปัจจุบันหรงจัดเป็นพืชหายาก

ไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูง 15-20 เมตร ลำต้นเปลาตรง เรือนยอดรูปกรวยคว่ำ เปลือกนอกแตกเป็นสะเก็ดและร่อนสีเทาอ่อน เปลือกในมีสีเหลือง สลับขาว มีรูป อากาศขนาดเล็กกระจายอยู่ประปราย กิ่งแก่เรียบสีน้ำตาลไหม้กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยม เปลือกและใบมีกลิ่นฉุน

ใบ : ใบเดี่ยว เรียงสลับอยู่ในระนาบเดียวกัน ไม่มีหูใบ ใบรูปขอบขนาน หรือรูปหอกแกมรูปขอบขนาน ขนาด 5-10 x 20-30 ซม. ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย ปลายใบมนถึงเรียวแหลม ฐานใบมน เส้นแขนงใบ 14-16 คู่ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ผิวใบเกลี้ยงเป็นมันทั้งสองด้าน หลัง ใบสีเขียวเข้ม ท้องใบสีเขียวอ่อน เส้นกลางใบยุบลงเห็นเป็นร่อง ก้านใบเมื่อแก่จะมีสีน้ำตาลไหม้ และมีรอยควั่น ก้านในยาว 0.5-0.8 ซม.

ดอก : มีขนาดเล็กสีเหลืองอมเขียว ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก 2-6 ดอก ตามบริเวณกิ่งหรือลำต้น ก้านดอกยาวประมาณ 0.5 ซม. กลีบดอก 6 กลีบ เรียงสลับเป็น 2 ชั้นละ 3 กลีบ รูปไข่งองุ้มคล้ายช้อน กว้างประมาณ 0.6 ซม. ยาวประมาณ 1 ซม. กลีบชั้นในเล็กกว่าชั้นนอกเล็กน้อย

ผล : สดหลายเมล็ด ออกเป็นกลุ่ม ๆ ละ 6-7 ผล รูปกลมรีขนาด 2.5-3 ซม. ผิวเรียบ สีเหลืองอมเขียว ภายในมี 4 เมล็ด ก้านผลยาวประมาณ 2 มม.

ชื่อวงศ์ : Annonaceae

ประโยชน์ : เนื้อไม้ทำเครื่องมือการเกษตร เครื่องเรือน และเครื่องใช้อื่นๆ ปัจจุบันกะโมกเขาจัดเป็นพืชหายาก