ชื่อทางวิทยาศาสตร์ : Punica granatum L.

ไม้พุ่มยืนต้น สูงประมาณ 3 เมตร ลำต้นเล็ก เรียบ สีน้ำตาลปนเทา แตกกิ่งก้านสาขาเป็นทรงพุ่มอ่อน ห้อยย้อยลง พลิ้วตามแรงลม

ใบ : เป็นใบเดี่ยว ออกเป็นคู่ๆ โคนใบสอบ แคบ แหลม เรียว เนื้อใบบางเป็นมันเนียน มีสีเขียวเข้ม ส่วนใบของยอดอ่อนจะเป็นสีแดงส้มและมีหนามแหลมอยู่ตามกิ่งก้านใบ

ดอก : มีลักษณะเป็นดอกเดี่ยว สีแดงส้มสด มีกลีบซ้อนกันเป็นหยักอยู่ภายใน บางสายพันธุ์ออกดอกเป็นลักษณะรวมกันเป็นกระจุกไม่เกิน 5 ดอก

ผล : กลมโตสีเขียวอมเหลือง ผิวนอกแข็งเป็นมัน พอแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลืองส้มออกแดง เมื่อผลสุกเต็มที่จะแตกอ้าออก เผยให้เห็นเมล็ดที่มีเนื้อเยื่อใสๆ สีขาวอมชมพูอัดแน่นอยู่ภายใน มีรสหวานอมเปรี้ยวนิดๆ ชุ่มน้ำจากเนื้อหุ้มเมล็ด ปัจจุบันมีพันธุ์แคระที่ให้ดอกเล็กสีสวย เหมาะปลูกเป็นไม้กระถาง

วิธีการปลูกและดูแลรักษา : ทับทิมเป็นไม้ที่ปลูกเลี้ยงง่าย ขึ้นได้ดีในดินทุกชนิด ไม่ชอบน้ำขัง เพราะอาจทำให้รากเน่าตาย ทนต่อสภาพแล้งได้ดี นิยมปลูกไว้กลางแจ้งเพราะชอบแสงแดดจัด ส่วนใหญ่นิยมปลูกเป็นไม้กระถางตั้งไว้บริเวณหน้าบ้าน หากนำลงดินจะมีขนาดใหญ่สมบูรณ์และเป็นพุ่มหนากว่า

ชื่อวงศ์ : Punicaceae

ประโยชน์ : ในอินเดียใช้เปลือกทับทิมผสมกับขมิ้นย้อมผ้า ให้สีน้ำตาลปนแดง ส่วนดอกทับทิมใช้ย้อมผ้าให้สีแดง และถ้าใช้เปลือกของผลทับทิมอย่างเดียวจะให้สีเขียว

สรรพคุณทางสมุนไพร : ดอก นำมาตากแห้งแล้วป่นให้เป็นผง ตวง 1-2 ช้อนชา ชงน้ำดื่มเช้าเย็นก่อนอาหาร ช่วยลดความดันโลหิต ลดน้ำตาลในเลือด ขับปัสสาวะ ป้องกันฟันผุ ยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา ยีสต์ ขับพยาธิ และคุมกำเนิดด้วย ราก ใช้รักษาอาการเจ็บคอ เปลือกราก แก้พยาธิตัวตืด บิด โรคลักปิดลักเปิด ใบ ใช้พอกแผล แก้บิด แก้อาเจียน ชะล้างแผลที่เป็นหนอง น้ำจากผล ใช้ทำไวน์ได้รสอร่อยและมีประโยชน์ มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง ลดความดันโลหิต แก้ท้องเดิน ท้องร่วง ถ้าใช้น้ำทับทิมร่วมกับใบบัวบกกจะช่วยแก้โรคเหงือก เนื้อหุ้มเมล็ด มีรสเปรี้ยวอมหวาน ทำให้เจริญอาหาร ช่วยบำรุงกระเพาะอาหาร แก้จุกเสียดแน่นท้อง ปวดกระเพาะอาหาร และแก้ท้องเสีย เปลือกผลแก่ นำมาตากแห้ง ต้มน้ำดื่ม รักษาอาการท้องร่วง หรือฝนกับน้ำทาแก้น้ำกัดเท้า

ต้นไม้สัญลักษณ์ : ชาวจีนเชื่อกันว่าทับทิมเป็นต้นไม้ที่เกิดจากสวรรค์ มีไว้เพื่อให้เทพเจ้าใช้ปัดเป่าทักข์ภัยให้แก่มนุษย์ ในบรรดาเทพเจ้าศักดิ์สิทธิ์ของชาวจีนมีชื่อเจ้าแม่ทับทิมอยู่ด้วย ทับทิมจึงถือเป็นไม้มงคลสำหรับชาวจีนรวมถึงคนไทยเชื้อสายจีนด้วย โดยมีความเชื่ออีกว่า ปลูกทับทิมแล้วจะรวย เป็นสิริมงคลแก่บ้าน งานแต่งงานชาวจีนนิยมนำยอดทับทิมซึ่งเป็นสีมงคลคือ สีเขียวออกแดงส้ม มาเสียบที่ผมเจ้าสาว ของไหว้เจ้ามักมีใบทับทิมแทรกเสมอ ใบทับทิมถือเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ของจีนจึงนิยมใช้พรหมน้ำมนต์อวยขัยให้พร ช่วยปัดเป่าความทุกข์และปัดป้องเสนียดจัญไร วิญญาณ ภูตผีปีศาจ มิให้เข้ามากล้ำกลาย ทุกวันนี้ชาวไทยเชื้อสายจีนหลายบ้านเวลากลับจากงานศพต้องเอาน้ำใส่ยอดทับทิมวางไว้หน้าบ้านและล้างหน้าก่อนเข้าบ้าน โดยมีความเชื่อว่าป้องกันอัปมงคล ความทุกข์โศกมิให้เข้ามาในบ้าน เด็กเล็กๆบางคนเวลานอนร้องไห้ผวาโดยไม่รู้สาเหตุ ผู้ใหญ่มักเอาน้ำใส่ยอดทับทิมมาพรมให้ โดยเชื่อว่าน้ำใส่ใบทับทิมนั้นเสมือนเป็นน้ำมนต์บริสุทธิ์ช่วยปัดเป่าสิ่งไม่ดีแก่เด็กเล็กได้ ความเป็นมงคลอีกประการหนึ่งของทับทิมอาจเป็นเพราะผลทับทิมเมื่อแกัเปลือกออกมา ภายในประกอบไปด้วยเนื้อหุ้มเมล็ดสีขาวอมชมพูใสอัดแน่นเต็มไปหมด มองดูใสแวววับ คล้ายอัญมณีมีค่า

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

นิเวศวิทยา : มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดีย